शिवनेत्र बहिर्जी – खंड ४: सावलीतील रणसंग्रामाची थरारक कहाणी

लेखक: प्रेम धांडे

परीक्षक: समीर गुधाटे

"ही कथा तलवारीच्या टोकाची नाही, ती सावलीतून चाललेल्या रणनीतीची आहे.

 जिथं रक्त नव्हे, बुद्धी ओतली गेली, आणि स्वराज्य उभं राहिलं."

‘शिवनेत्र बहिर्जी – खंड ४’ ही फक्त ऐतिहासिक कादंबरी नाही; ती गूढतेने भरलेली, छायेतून उभी राहिलेली, अज्ञात योद्ध्यांच्या शौर्याची साक्ष आहे. बहिर्जी नाईक यांच्या कार्यगाथेच्या या पुढच्या टप्प्यात आपल्याला एका विलक्षण मोहिमेची अंतर्बाह्य ओळख होते — अजीजखानाच्या मृत्यूमागील रणनीतीची!

१६६४ च्या जून महिन्यात, महाराष्ट्रातील कुडाळ जवळ अजीजखान नावाचा मुघल सेनानी अचानक विषप्रयोगाने मृत्यू पावतो. हा अपघात नव्हता, तर योजनाबद्ध मिशन होतं — आणि ते कोणाचं? कसं? का?

ही सर्व उत्तरं शोधताना प्रेम धांडे आपल्याला एका जबरदस्त गुप्त मोहिमेच्या तळात नेतात. बहिर्जी नाईक आणि त्यांच्या गुप्तहेर मंडळींनी ही मोहीम कशी आखली, कशी अंमलात आणली, आणि नंतर कुठल्याही पुराव्याविना त्या छावणीतून कसे सुटले — हे सगळं इतकं नाट्यमय, पण तरीही अत्यंत विश्वासार्ह वाटतं.

बहिर्जी नाईक हे फक्त गुप्तहेर नव्हते; ते एक संपूर्ण "सिस्टम" होते. या भागात त्यांनी अजीजखानच्या छावणीत शिरकाव करून, त्याच्यावर विषप्रयोग करण्याची योजना रचणं हे केवळ धाडस नव्हे — ती एक विलक्षण बुद्धिमत्तेची साक्ष आहे. लेखकाने ही योजना ज्या बारकाईने आणि तपशिलाने मांडली आहे, ती वाचकाला थक्क करते.

या भागात सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील बांदा गावाचा उल्लेख ज्या प्रकारे येतो, तो फक्त जागेचा उल्लेख नाही — तो त्या भागाच्या भूमीशी जोडलेली अस्मिता, त्या भागातून उगम पावलेल्या गुप्त मिशनची स्पंदनं दाखवतो. स्थानिकतेला अभिमानाची झालर लाभते.

पात्रांच्या संवादांतून, त्यांच्या मनोभूमिकांमधून, आपल्याला त्या काळात वावरणाऱ्या व्यक्तींच्या मानसिक स्थितींचा अनुभव येतो. भीती, धैर्य, आदर, द्विधा — सगळं काही जिवंतपणे उमटतं. विशेषतः बहिर्जींच्या अंतरंगातील द्वंद्व दृश्य स्वरूपात उलगडताना वाचक त्या पात्राशी तादात्म्य पावतो.

गौरा या स्त्री गुप्तहेराची भूमिका मागच्या खंडात होतीच, पण इथे तिच्या मार्गदर्शक रूपात स्त्रीचं गुप्त कार्यातलं स्थान अधिक ठळकपणे समोर येतं. इतिहासाच्या पुरुषप्रधान व्याख्यानांना हे एक सौंदर्यपूर्ण उत्तर ठरतं.

‘खंड ४’ वाचताना आपण एका भौगोलिक नकाशावरून नव्हे, तर इतिहासाच्या मनाच्या नकाशावरून प्रवास करतो. ही कादंबरी गुप्तहेरगिरीच्या उच्चतम पातळीवर घडणाऱ्या घटनांचं जिवंत चित्रण करताना आपल्याला सतत विचार करायला लावते — “इतिहास फक्त राजांच्या तलवारीने नव्हे, तर छायेतल्या शिलेदारांच्या हेरगिरीनेही घडतो!”

ही केवळ माहिती देणारी नव्हे, तर भावना उभ्या करणारी कादंबरी आहे. लेखनशैलीने आपल्याला वेळोवेळी झटका देत मनात खोलवर रुतणारा अनुभव देते.

शिवनेत्र बहिर्जी – खंड ४ वाचताना असं वाटतं की आपण एका काळाच्या सुरंगातून चाललोय — जिथे प्रत्येक पाऊल, प्रत्येक सावली, आणि प्रत्येक आवाज इतिहासाची साक्ष देतोय.

जर तुम्हाला इतिहास "जिवंत" अनुभवायचा असेल, रणभूमीच्या पलिकडे जाऊन गुप्त राजकारण, नीतिनियम आणि रणनीती यांचं उत्तुंग रूप पाहायचं असेल, तर ही कादंबरी तुमच्यासाठीच आहे.

खंड ५ ची आतुरतेने वाट पाहणं अपरिहार्य ठरतं.

आणि हो… बहिर्जींची सावली अजूनही इतिहासाच्या किनाऱ्यावर भटकते आहे…