शिवनेत्र बहिर्जी: स्वराज्याच्या सावलीतील हिरो

लेखक: प्रेम धांडे

समीक्षक: समीर गुधाटे

केवळ कथा नव्हे, हे भावविश्व आहे.

प्रत्येक ऐतिहासिक कादंबरी वाचताना ती केवळ काळाच्या वळणांवर उभ्या असलेल्या पात्रांची कथा वाटते. परंतु शिवनेत्र बहिर्जी वाचताना हे पुस्तक केवळ एक ऐतिहासिक दृष्य दाखवणारी कथा नसून, एक भावना आहे, एक शौर्य आहे. प्रेम धांडे यांचा लेखनशैलीतले हे ऐतिहासिक योगदान अत्यंत गूढ, प्रेरणादायी आणि संवेदनशील आहे.

काळाच्या पलीकडून एक अद्वितीय यात्रा

शिवनेत्र बहिर्जी म्हणजे त्या काळाच्या पलीकडून एक अद्वितीय, विचारशील आणि शौर्यपूर्ण प्रवासाचा सुरुवात. १६८५ च्या भूपाळगडावर शिकार करणाऱ्या दौलतराव हेरखाते प्रमुख म्हणून आणि शिवराजांचे तृतीय नेत्र बहिर्जी नाईक कसे बनले, हे एक रोमांचक आणि विचारात पाडणारे कथेतील केंद्रीय बिंदू आहे. लेखकाने उपलब्ध माहितीवर आधारित संकलन करीत या ऐतिहासिक व्यक्तिरेखा आणि घटनांचे सशक्त चित्रण केले आहे.

दौलतराव आणि बहिर्जी नाईक - शौर्य आणि राजकारण

यात बहिर्जी नाईकांच्या शौर्याचा आणि राजकारणातील सूक्ष्मतेचा तपशीलवार सादरीकरण केला आहे. त्यांच्या संघर्षाची आणि त्यांच्या विचारांमधील गूढतेच्या मागे, त्यांचा उद्दिष्ट किती महान होतं हे स्पष्ट होते. दौलतराव आणि बहिर्जी यांच्या गुप्तहेर पथकाचे सशक्त यश आणि रणनीतींचे मनोरे हेरांची परिभाषा करतात.

लेखनशैली – गडद, प्रभावशाली आणि इतिहासाची साक्षात्कार

प्रेम धांडे यांचे लेखन शब्दांमध्ये एक अजब शक्ती ठेवते. त्यांच्या शब्दांत एक वेगळी सुसंगतता आणि गडद प्रभाव आहे. प्रत्येक वाचनकर्ता त्यांच्या शब्दांमध्ये रुंदून जातो. कादंबरीच्या चांगल्या तपशीलांनी, वाचन करून लेखक वाचकाला त्या काळाच्या संघर्ष, त्या अवघड शरिराचा आणि मानसिकतेचा अनुभव देतो.

कादंबरीच्या मध्यभागी एक गुप्तहेर पथकाची निर्माण

कादंबरीतील महत्त्वपूर्ण घटक म्हणजे बहिर्जी नाईकांच्या गुप्तहेर पथकाची स्थापना. एका मराठा साम्राज्याची गुप्तहेर यंत्रणा यशस्वीपणे चालवून दिली जाते, जी त्या काळातील मराठा साम्राज्याला आदिलशाही, कुतुबशाही, आणि मुघल साम्राज्यांमध्ये उच्च स्थानावर नेले. कादंबरीत दौलतराव यांची कर्तृत्व परिभाषा आणि त्यांच्याद्वारे गुप्तहेर पथकाची निर्मिती आणि त्याचे महत्त्व उत्कृष्ठ प्रकारे मांडले आहे.

कथांमधून उमटणारे प्रश्न – अनुत्तरित पण आवश्यक

या कादंबरीतील अनेक गोष्टी वाचकाला विचार करायला लावतात. शिवरायांच्या साम्राज्याची रचनात्मकता, स्वराज्य स्थापनेसाठी त्यांनी केलेले प्रयत्न आणि गुप्तहेर कार्याच्या कर्तृत्वानुसार प्रगती दाखवली आहे. अशा गुप्तहेर कार्यासोबत वाचकासाठी एक अनुत्तरित प्रश्न निर्माण होतो: "हेर पथकाच्या कामामुळे स्वराज्य मजबूत होते की त्यावर इतर साम्राज्यांचा दबाव अधिक वाढतो?"

शेवट – साहस आणि विजयाचा संदेश

कादंबरीच्या शेवटी आपण एका युगाच्या पार्श्वभूमीवर उभे राहतो आणि कादंबरीच्या महत्त्वपूर्ण घटनांमुळे जणू त्या युगाशी आपण जवळून संपर्क साधतो. लेखकाने ऐतिहासिक तपासणीचा एक विलक्षण आनंद वाचकाला दिला आहे, जो वाचकाला इतिहासातील गुप्त धाग्यांमधून प्रेरित करतो.

का वाचावं हे पुस्तक?

शिवनेत्र बहिर्जी केवळ ऐतिहासिक कादंबरीच नाही. हे एक शौर्यप्रदर्शन आहे, एक गुप्तहेर यंत्रणांचा आढावा आहे, आणि सर्वांत महत्त्वाचे म्हणजे, हे एक स्वराज्य स्थापनेसाठी केलेल्या संघर्षाची गाथा आहे. हे पुस्तक वाचताना वाचकाला इतिहासाची शुद्ध भावना मिळते, आणि प्रत्येक व्यक्तिमत्त्वाच्या कार्यात समृद्धतेची प्रेरणा मिळते.

शेवटचा विचार...

पुस्तकाचे वाचन आपल्याला शिवाजी महाराजांच्या गुप्तहेर पथकाच्या महत्वाकांक्षेची जाणीव करून देतो. हे एक ऐतिहासिक यशाची, साहसाची आणि शौर्याची गोष्ट आहे, जी फक्त इतिहास म्हणून न पाहता एक गुप्तहेर पथकाच्या संघर्षाचा अभिमान ठरते.