मृत्युंजय: नियतीशी झुंजणाऱ्या कर्णाची अमरगाथा

लेखक: शिवाजी सावंत

समीक्षक: समीर गुधाटे

❝ही कथा केवळ एका योद्ध्याची नाही...
ही कथा नियतीशी झुंजणाऱ्या, जीवनापेक्षा मरणालाही अधिक सामर्थ्याने कवटाळणाऱ्या कर्णाची आहे.❞

‘मृत्युंजय’ ही केवळ एक ऐतिहासिक कादंबरी नाही, तर ती एक जीवनदृष्टी आहे. शिवाजी सावंत यांनी कल्पकतेच्या, संशोधनाच्या आणि समर्पणाच्या त्रिसूत्रीने विणलेली ही साहित्यिक गाथा, महाभारताच्या अत्यंत प्रभावी पण बहुतेकदा दुर्लक्षित पात्राला केंद्रस्थानी ठेवते – सुतपुत्र कर्णाला.

🧭 कथानक आणि अनुभव

कुंतीभोज नगरात जन्मलेला, पण सामाजिक ओळखीच्या अभावामुळे संपूर्ण आयुष्य सुतपुत्र म्हणून हिणवल्या गेलेल्या कर्णाचा जीवनप्रवास या कादंबरीत अत्यंत संवेदनशीलतेने रेखाटलेला आहे. दानशूर, महारथी, शौर्यशील आणि अत्यंत निग्रही अशा कर्णाच्या जीवनातील चढ-उतार, दु:ख, अपमान, त्याचे स्वाभिमान, त्याचे मैत्र – हे सर्व घटक वाचकाच्या हृदयाला भिडतात.

🔍 ठळक वैशिष्ट्ये

🌟 स्वगताच्या माध्यमातून संवाद

ही कादंबरी वेगळी ठरते ती तिच्या मांडणीमुळे – कर्ण, कुंती, दुर्योधन, वृषाली, शोन व श्रीकृष्ण यांचे अंतर्मुख स्वगत हे केवळ शब्दरूप नाही, तर त्यातून मानवी भावभावनांचा अथांग सागर उलगडतो. ही स्वगतं पात्रांच्या नजरेतून कर्णाचे विविध पैलू उभे करतात आणि वाचकाला केवळ प्रेक्षक न ठेवता प्रत्यक्ष त्या काळात घेऊन जातात.

📖 भाषेची डौलदारता

सावंत यांची लेखनशैली ही अत्यंत रसाळ, ठाशीव आणि लक्षणीय आहे. जड वाटणारी भाषा काही क्षणांतच आपलीशी होते. एकेका वाक्यांतून फक्त अर्थच नव्हे तर त्यामागची भावना, संघर्ष, आणि तात्त्विकता डोकावते. उदाहरणार्थ, “शर्ट न मागता कापडाऐवजी माझी कवच-कुंडले द्या रे!” ही विनोदी पण असाधारण प्रभावी रचना, शब्दांच्या ताकदीचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे.

🛡 चरित्रांचे सजीव चित्रण

लेखकाने केवळ व्यक्ती नव्हे, तर स्थळ, काळ, पोशाख, रथ, अस्त्रे, वेशभूषा या सर्वांचे इतके सूक्ष्म आणि नेमके वर्णन केले आहे की ते दृश्य डोळ्यांसमोर सजीव होते. विशेषतः कर्णाच्या कवच-कुंडलांचे चित्रण, किंवा श्रीकृष्णाच्या स्वगतातील गूढतेचा स्पर्श – हे साहित्यिक सौंदर्यदृष्टीची प्रचिती देतात.

🧠 वाचकाला स्वतःत हरवणारी अनुभूती

मृत्युंजय वाचताना आपण वाचक राहात नाही. आपण कधी कर्ण होतो, कधी दुर्योधन, कधी श्रीकृष्णही. हा प्रवास हा फक्त वाचनाचा नसून, तो आत्मअनुभूतीचा असतो. प्रत्येक पात्राशी आपलं नातं जोडलं जातं आणि त्यातून आपल्याला स्वतःच्या जीवनाकडे बघण्याचा एक नवा दृष्टिकोन मिळतो.

📚 एक प्रेरणादायी अर्पण

या कादंबरीचं अर्पण सावंतांनी त्यांच्या मायभूमीसाठी धारातीर्थी झालेल्या वीरांना केलं आहे – जे या साहित्यमानाचे अधिकच वजन वाढवतं. ही केवळ साहित्यकृती नसून, ती एका योद्ध्याला आणि त्याच्या वैयक्तिक तसेच सामाजिक संघर्षाला दिलेली मानवंदना आहे.

✍️ सारांश

मृत्युंजय हे पुस्तक म्हणजे केवळ एक वाचनप्रवास नव्हे, तर तो एक आत्मचिंतनाचा आणि आत्मभानाचा प्रवास आहे. महाभारताच्या वळणवाटांतून चालत असताना, लेखक आपल्या हाताला धरून आपल्याला त्या काळात घेऊन जातो. तिथे आपण अनुभवतो – शौर्य, त्याग, वेदना, मैत्र, आणि नियतीचा क्रूर खेळ.

वाचकाला अंतर्मुख करणारी, जीवनाकडे नव्या दृष्टीने बघायला शिकवणारी, आणि शब्दसंपदेत भर टाकणारी ही भव्य दिव्य कादंबरी – मृत्युंजय – प्रत्येकाने आयुष्यात एकदा तरी नक्कीच वाचावी.