काय, किती आणि कसं खायचं? – विज्ञानाधारित आहाराचं सोपं आणि सस्टेनेबल मार्गदर्शन

पुस्तक: काय, किती आणि कसं खायचं? – सोप्पं आणि सस्टेनेबल, सायन्स बेस्ड न्यूट्रिशन
लेखक: अमिता गद्र
परीक्षक: समीर गुधाटे

“अन्न म्हणजे फक्त पोट भरण्याचं साधन नाही, तर शरीराशी आणि विज्ञानाशी केलेला एक जिव्हाळ्याचा संवाद आहे...”

क्लिनिकल न्यूट्रिशनिस्ट अमिता गद्रे यांनी लिहिलेलं हे पुस्तक म्हणजे केवळ आहारशास्त्रावरचं मार्गदर्शन नाही — तर आपल्या दैनंदिन खाण्याच्या सवयींवर एक स्पष्ट, शास्त्रीय आणि व्यावहारिक दृष्टिकोन देणारं पुस्तक आहे.

२० वर्षांच्या व्यावसायिक अनुभवावर आधारित ही २१६ पानांची रचना वाचताना, “अंडं खाऊन कोलेस्टेरॉल वाढतं का?”, “मधुमेह असताना आंबा खाऊ शकतो का?”, “साखरेऐवजी गूळ खाल्लं तर शुगर कंट्रोल होते का?” यांसारख्या प्रश्नांची केवळ उत्तरं मिळत नाहीत, तर त्यामागचं वैज्ञानिक कारणही समजतं.

हे पुस्तक तीन ठळक पैलूंनी वाचकांना जिंकून घेतं —

पहिला पैलू म्हणजे भाषेची सहजता. कोणतेही गुंतागुंतीचे शब्द किंवा अवास्तव दावे नाहीत; केवळ सोप्या, सरळ भाषेतलं मार्गदर्शन.

दुसरा पैलू म्हणजे विज्ञानाधिष्ठित विचारसरणी. कुठलीही लोकप्रिय पण चुकीची समजूत इथे टिकत नाही. प्रत्येक मुद्द्याला आधार आहे — तथ्यांचा, संशोधनाचा आणि अमिता यांच्या दीर्घ अनुभवाचा.

तिसरा पैलू म्हणजे सस्टेनेबिलिटी. महागडी सप्लिमेंट्स, अवघड डाएट्स किंवा टोकाचे बदल नाहीत; फक्त घराघरात उपलब्ध असलेल्या स्थानिक अन्नातून निरोगी राहण्याचं साधं पण प्रभावी मार्गदर्शन.

यातील चित्रं आणि मांडणी अतिशय आकर्षक असून आहाराविषयीची गुंतागुंत नाहीशी करतात. योगेश करंजकर यांनी त्यांच्या अभिप्रायात म्हटल्याप्रमाणे, “अमिता फक्त काय खायचं हेच नाही तर ते कसं खायचं हेही शिकवतात,” ही या पुस्तकाची खरी ताकद आहे.

साखर नियंत्रण, प्रोटीनचं योग्य प्रमाण, अंडं, दूध, डाळी यांसारख्या रोजच्या विषयांवर हे पुस्तक अत्यंत स्पष्ट मार्गदर्शन करतं. मराठीत असलेलं हे विज्ञानाधारित मार्गदर्शक केवळ गृहिणी किंवा रुग्णांसाठी नाही, तर प्रत्येक त्या व्यक्तीसाठी आहे जी आपल्या खाण्याविषयी सजग व्हायला इच्छुक आहे.

“काय, किती आणि कसं खायचं?” हे पुस्तक म्हणजे केवळ पोषणाचा धडा नाही; तर निरोगी आयुष्याचा साधा, सोपा आणि टिकाऊ मार्ग आहे.

आणि शेवटी एवढंच म्हणावंसं वाटतं —

प्रिय अमिता, आहाराविषयीच्या या साध्या पण शास्त्राधारित दृष्टिकोनासाठी मन:पूर्वक धन्यवाद. पुढची तुमची लेखनयात्रा आम्ही उत्सुकतेने वाट पाहतो आहोत!

डिअर तुकोबा – संत साहित्याला आधुनिक दृष्टीची साद

पुस्तक: डिअर तुकोबा

लेखक: विनायक होगाडे

परीक्षक: समीर गुधाटे

“तु स्वतःतून स्वतःलाच रितं करत गेलास आणि लोकगंगेत ‘आकाशाएवढा’ व्यापून राहिलास...”

डिअर तुकोबा हे केवळ संत तुकाराम महाराजांवरचं पुस्तक नाही — ही आहे एका आधुनिक पत्रकाराच्या श्रद्धेची, कल्पनाशक्तीची आणि संत वाड्.मयाशी जुळलेली त्याच्या अंत:करणातली नाळ.

१६९ पानांची ही साहित्यसंपन्न आणि वैचारिक दृष्टी देणारी रचना आहे. पण पानसंख्येवर जाऊ नका, कारण तिचं "मूल्य" हे केवळ चलनात मोजण्याचं नाही, तर संवेदनांच्या आणि विवेकाच्या तराजूत तोलण्यासारखं आहे.

हे पुस्तक तीन विभागांत विभागलं आहे —
पहिलं प्रकरण तुकारामायण — जिथे संत तुकारामांची कालातीत भेट महान विचारवंत आणि क्रांतिकारींच्या सान्निध्यात घडवली जाते. गांधी, आंबेडकर, फुले, सॉक्रेटिस, कबीर, गाडगेबाबा, दाभोळकर यांच्याशी तुकोबा संवाद साधतात. कल्पना आणि अभ्यासाचा हा संगम केवळ लेखन नसून, तो एक सांस्कृतिक प्रयोग वाटतो.

दुसरं प्रकरण मीडिया ट्रायल ऑन तुकोबा — इथे लेखकाने कल्पनाशक्तीचा अविष्कार करत तुकोबांना आजच्या मीडियाच्या कोर्टात उभं केलं आहे. न्यूज चॅनेल, सोशल मीडियाचे ट्रेंड्स, ट्रोल्स आणि न्यायव्यवस्थेतील साशंकता यांचा एक अफलातून मिलाफ. इंद्रायणीच्या प्रवाहात गाथा बुडवणाऱ्या त्या ऐतिहासिक प्रसंगाला समकालीन माध्यमांतून मांडताना मन हेलावून जातं.

तिसरं आणि शेवटचं प्रकरण डिअर तुकोबा — हे एक पत्र आहे. केवळ लेखकाचं नव्हे, तर प्रत्येक वाचकाच्या मनातल्या तुकारामाशी झालेलं भाष्य. अगदी अंतरंगातून उमटलेलं, कधी मौनातलं, कधी व्याकुळ.

या पुस्तकातील प्रत्येक चित्र, मुखपृष्ठ, आणि संदर्भग्रंथांची निवड ही सजगतेची साक्ष आहे. विनायक होगाडे यांनी संत साहित्य, तुकोबांची गाथा, व सदानंद मोरे, दि.बा. मोकाशी यांसारख्या अभ्यासकांच्या लेखनाचा आधार घेत हा ग्रंथ रचला आहे.

पण पुस्तकाचं खरं सामर्थ्य त्याच्या दृष्टीकोनात आहे — तुकोबांचा वारसा हा केवळ अभंगात नव्हे, तर त्यातल्या प्रश्नांत आहे. आणि हेच प्रश्न आजच्या काळात पुन्हा ऐकायला हवेत, समजून घ्यायला हवेत.

डॉ. सदानंद मोरे यांच्या शब्दांत सांगायचं तर — “पूर्वसुरींशी संवाद साधणं म्हणजे परंपरा जिवंत ठेवणं.”
तर, हे पुस्तक म्हणजे त्या परंपरेचं नवसंजीवन आहे.

विनायक होगाडे हे पत्रकार असून, ही त्यांच्या लेखनातील तिसरी रचना आहे. पण ‘डिअर तुकोबा’ ही केवळ तिसरी संख्या नाही — ती मराठी साहित्यातील एक वैचारिक युग आहे, जिथे संतांचे विचार वर्तमानात पुन्हा उमलतात.

“डिअर तुकोबा” हे वाचणं म्हणजे श्रद्धेच्या पलीकडं जाऊन विवेकानं संतांना समजून घेणं.
हे पुस्तक म्हणजे एका वाचकाच्या अंतर्मनातून उमटलेली तुकोबांची पुनर्भेट आहे.

आणि शेवटी एवढंच म्हणावसं वाटतं —
डिअर विनायक... तुमची पुढची कलमं आम्ही आतुरतेनं वाट पाहतो आहोत. शारदामातेचा वरदहस्त कायम राहो.

अक्की: अपंगत्वावर स्वाभिमानाची छाप

पुस्तक: अक्की – A Journey of Will, Son & Click
लेखक: संतोष परांजपे
परीक्षक: समीर गुधाटे

“शरीर थकून जातं… पण मन जर उठून उभं राहिलं, तर साऱ्या साखळदंडांना मोडणारी शक्ती त्यातूनच जन्म घेते.”

‘अक्की – A Journey of Will, Son & Click’ हे केवळ एका आजारी मुलाचं आत्मचरित्र नाही — ती आहे एका संपूर्ण कुटुंबाच्या विश्वासाची, संघर्षाची आणि एका जिद्दी मुलाच्या स्वाभिमानात गुंफलेली असामान्य जीवनगाथा.

विल्सनसारख्या दुर्मीळ आणि गुंतागुंतीच्या आजाराशी झुंजत, अक्षय परांजपेने आपल्या आयुष्याला केवळ सामोरं गेलं नाही, तर त्याचं रूपांतर एका कलात्मक यशात केलं. ही कहाणी सुरू होते एका खेळकर, मध्यमवर्गीय कुटुंबापासून, जिथे प्रेम आहे, आशा आहे, आणि आहे एक साधं सरळ आयुष्य. पण आयुष्य कधीच सरळ रेषेत जात नाही, आणि अक्षयच्या बाबतीत तर ही रेषा अक्षरशः हादरून गेली.

साधा ताप, ऐकू न येणं, आणि मग एकामागोमाग एक धक्के. मेंदूवर परिणाम करणारा आजार, शरीरावरचं नियंत्रण हरवणं, बोलण्याची, चालण्याची ताकद गमावणं… पण तरीही न गमावलेली इच्छाशक्ती.

या कहाणीचं खरे हिरो आहेत — अक्षयचे आई-वडील, बहिण, आणि साऱ्या अडथळ्यांना सामोरे जाणाऱ्या त्यांच्या अंत:प्रेरणांमधील श्रद्धा. “या ७० टक्के लोकं मरतात” हे ऐकून अक्षयचं उत्तर होतं — “३० टक्के जगतात ना!” हे वाक्य हेच दाखवतं की अक्की म्हणजे हाडाचा योद्धा आहे.

कॉपर मेंदूत साचत जातं, पण मनाच्या ठिकाणी साठलेली आशा त्या सगळ्यावर मात करते.

कोकीलाबेन हॉस्पिटलमध्ये सुरू झालेल्या उपचारांमुळे त्याला नवसंजीवनी मिळाली, पण आयुष्यचं खरं औषध त्याच्या कुटुंबीयांचं प्रेम, जिद्द आणि त्याच्यावरचा विश्वास होतं.

शरीर हलत असतानाही डोळ्यात स्थिर नजर ठेवून एका क्षणाचा ‘क्लिक’ टिपणारा हा फोटोग्राफर — ‘अक्की’ — मराठी सिनेसृष्टीतील अनेक दिग्गजांचा लाडका बनतो. सतत हालचाल करणाऱ्या शरीरानेही कॅमेऱ्यासमोर स्थिर क्षण मिळवला आणि तो अक्षयचा विजय होता.

या पुस्तकाचं सौंदर्य आहे त्याची मांडणी — एका वडिलांनी आपल्या मुलाच्या आयुष्याकडे पाहिलेल्या दृष्टीकोनातून. त्यात आहे आईचं प्रेम, बहिणीचं समर्पण, आजोबांची साथ, आणि श्रद्धेची अक्षय ज्योत. त्याचबरोबर आहे अक्षयचं स्वतःचं मनोगत, आणि वैभव जोशी, सचिन पिळगांवकर, डॉ. अनु अगरवाल यांसारख्या मान्यवरांचे विचार.

“अक्की” हे पुस्तक म्हणजे हताश होणाऱ्यांसाठी आत्मपरीक्षणाची आणि प्रेरणेची एक मोठी संधी आहे.

ही कथा वाचताना तुम्हाला तुमचं स्वतःचं आयुष्य पुन्हा डोळ्यांसमोर उभं राहील. तुम्हीही विचाराल – “मी इतकं सहज हार का मानतो?”

‘अक्की’ वाचणं म्हणजे केवळ एका मुलाची कहाणी जाणून घेणं नाही – ती आहे आपल्यातील लढवय्या आत्म्याला जागं करणारी एक चैतन्यदायी अनुभूती.

अक्की म्हणजे अक्षय इच्छाशक्ती, अटूट श्रद्धा, आणि एक लढा — स्वतःच्या अस्तित्वासाठी.
अक्की म्हणजे संपूर्ण कुटुंबाच्या धैर्याची, देवावरच्या श्रद्धेची, आणि अपार प्रेमाच्या जिवंत झळाळीची गोष्ट.
अक्की म्हणजे — प्रेरणेचा ‘क्लिक’.

के कनेक्शन्स: आठवणींना जोडणारी हळवी साखळी

पुस्तक: के कनेक्शन्स
लेखक: प्रणव सखदेव
परीक्षक: समीर गुधाटे

"बालपण आठवलं की हसू येतं, आणि आठवणींत हरवून जातं मन."
‘के कनेक्शन्स’ ही अशीच एक nostalgiac गाथा आहे — पण ही फक्त आठवणींची गोष्ट नाही, ती आहे आठवणींच्या मागे दडलेल्या जाणिवांची!

प्रणव सखदेव यांची के कनेक्शन्स ही कादंबरी म्हणजे कुमारवयाचं एक संमिश्र, अडनिडं, पण अत्यंत हळवं चित्रण आहे. ही केवळ एक व्यक्तीची कथा नाही — ती आपल्या सगळ्यांच्या आतल्या 'कुमाराची' कथा आहे.

कादंबरीचं बांधणी हे तिचं वैशिष्ट्य – ही एक मोझाइक नॉव्हेल आहे. बारा वेगवेगळ्या कहाण्यांतून, वेगवेगळ्या पात्रांतून एकाच काळाचा, एकाच भावविश्वाचा पट उलगडत जातो. हे क्षण कधी गमतीशीर आहेत, कधी हृदयस्पर्शी, तर कधी गोंधळलेले – अगदी त्या वयासारखेच!

कुमार, दिन्या, मन्या, कडबोळी मावशी, साळुंकेबाई, गोळावाला हुसैनभाई – ही सगळी पात्रं काही काल्पनिक नाहीत, ती आपल्या आठवणीतली माणसं आहेत. त्यांच्याशी असलेली नातं म्हणजे जणू आपल्या लहानशा जगाच्या चौकटीतले कनेक्शन्स.

लेखकाने वापरलेली भाषा ही फार ओघवती आणि गद्य कवितेसारखी आहे – वाचताना प्रत्येक वाक्यात लपलेला अनुभव आपल्यालाही हलकेच भिडून जातो. कल्याण परिसराचे बारकावे, त्याकाळची सांस्कृतिक जडणघडण, आर्थिक सामाजिक वास्तव – हे सर्व इतक्या समरसतेने टिपले आहे की ती जागा आणि तो काळ आपल्याही आठवणीतून जागा घेतो.

पुस्तकाचं केंद्र हे एकच – त्या संक्रमणाचा काळ! ना पूर्ण बालपण, ना परिपूर्ण तरुणपण. एक गोंधळलेलं, थोडं गोड-थोडं कडवट वय. जेव्हा काहीतरी उमजतंय, पण पूर्ण समजत नाही. ज्या क्षणांना आपण तेव्हा दुर्लक्ष केलं, तेच क्षण आता या कथांमधून उलगडतात.

‘के कनेक्शन्स’ ही फक्त गोष्टींची मालिका नाही — ती आपल्यातील हरवलेल्या संवेदनेची, आपण विसरलेल्या आपल्या "मुळं" शोधण्याची एक मनोज्ञ यात्रा आहे. ही कादंबरी वाचताना आपण एक एक निसटलेला धागा परत पकडतो — आपल्याच आयुष्याचा, आपल्याच कनेक्शन्सचा.

जर तुम्ही ९०-२००० च्या दशकात मोठे झालात, किंवा आजही तुम्हाला गच्चीवरच्या पतंगांची आठवण येते, तर ही कादंबरी तुमच्यासाठी एक खजिना आहे.

‘के कनेक्शन्स’ वाचणं म्हणजे केवळ वाचन नव्हे — तर एक अनुभव, एक पुन्हा एकदा आपल्या लहानपणात डोकावण्याचा प्रयत्न आहे.

के फॉर कुमार… के फॉर कल्याण… आणि के फॉर कनेक्शन.
एक कनेक्शन तुमच्या आठवणीशी.
एक कनेक्शन तुमच्या आतल्या मुलाशी.

अस्त्राचा शोध आणि आत्म्याचा प्रवास : कर्णपुत्र आणि अस्त्र

पुस्तक: कर्णपुत्र आणि अस्त्र
लेखक: मनोज अंबिके
परीक्षक: समीर गुधाटे

“शस्त्र ही कला असते, तर अस्त्र ही विद्या.”
आणि हाच दोन्हीमधला सूक्ष्म फरक उलगडतो — एका विलक्षण कथेमधून.

कर्णपुत्र आणि अस्त्र ही केवळ पौराणिक आधार असलेली काल्पनिक कादंबरी नाही. ती एक मानसिक, आध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक प्रवासाची गुंफण आहे — जिथे कल्पनाशक्ती, भावभावना आणि संघर्ष यांचं त्रिवेणी संगम आहे.

मनोज अंबिके यांनी या कादंबरीच्या माध्यमातून महाभारताच्या मागच्या काळात घडणारी एक वेगळीच कथा आपल्या समोर उभी केली आहे. ही कथा पूर्णतः काल्पनिक असली तरी, ती वाचताना आपण महाभारतातील कोणत्यातरी विस्मृत पात्राच्या जीवनाचा मागोवा घेत आहोत, असंच वाटतं.

सुवेध, युगंधर, आचार्य द्रोज, चक्रनिष, राजकन्या धर्माक्षी अशी पात्रं नव्याने जन्म घेतात. त्यांच्या देहाला लेखकाने फक्त रूप दिलं नाही, तर त्यांचं अंतःकरणही निर्माण केलं आहे. विशेष म्हणजे, या पात्रांची नावे, त्यांची भाषा, त्यांची मानसिक जडणघडण — सगळंच त्या युगाशी घट्ट जोडलेलं वाटतं. त्यामुळे ही कथा अस्सल, जिवंत आणि विश्वासार्ह भासते.

पुस्तकाची सुरुवातच एक प्रश्न घेऊन होते — “आचार्य, आपण मला शिकवण्यास नकार का दिला?”
या एका वाक्यातून नाट्य, संघर्ष, जिज्ञासा आणि भावनिक गुंतवणूक एकत्र प्रकट होते. हेच या कादंबरीचं वैशिष्ट्य आहे — ती सतत प्रश्न विचारते, आणि प्रत्येक उत्तरात वाचकाला खोलवर सामावून घेते.

लेखकाने अस्त्रविद्येच्या अभ्यासासाठी आवश्यक असलेली आध्यात्मिक तयारी, मानसिक समतोल, आणि मार्गदर्शकाच्या निवडीतील बारकावे अत्यंत विचारपूर्वक दाखवले आहेत. या कथेचा ‘नायक’ सर्वार्थाने नुसता योद्धा नसून एक साधक आहे — ज्याचा प्रवास हे या कादंबरीचं हृदय आहे.

साहित्यिक दृष्टीनेही पुस्तक अत्यंत समृद्ध आहे. भाषा ओघवती, पण अस्सल. संवादांमध्ये तो काळ, ती संस्कृती, आणि त्या व्यक्तिरेखांची जाण ठेवली गेली आहे. ठिकाणं, प्रसंग, युद्ध, शिक्षण, वागणूक — सगळ्याच घटकांमध्ये लेखकाचं संशोधन, निरीक्षण आणि कल्पनाशक्ती यांचा सुंदर मेळ दिसतो.

ही कथा काळाच्या एका प्रवाहासारखी वाहत राहते — कधी शांत, कधी वेगवान, कधी गूढ, तर कधी पूर्णतः उजळलेली. वाचकाला ही एक थेट अनुभूती होते — की आपण जणू त्या काळात वावरत आहोत, त्या पात्रांसोबत चालत आहोत.

पौराणिक ढंगात आधुनिकतेची सूक्ष्म छटा देणारी ही कादंबरी, आपल्या आतल्या “शिष्याला” आणि “योद्ध्याला” जागवत जाते.

‘कर्णपुत्र आणि अस्त्र’ हे पुस्तक म्हणजे अस्तित्वाचा शोध, गुरूच्या शोधातला संघर्ष, आणि ज्ञानाच्या आर्ततेचा एक विलक्षण प्रवास आहे.

जर तुमच्यातल्या जिज्ञासू वाचकाला काही वेगळं, खोल, आणि भावस्पर्शी अनुभवायचं असेल — तर ही कादंबरी नक्कीच वाचा.

ती केवळ वाचन नाही, तर एक अंतर्बंधित अनुभूती ठरेल